Kapgan Kağan, Göktürk Kağanlığı'nın en önemli ve stratejik zekaya sahip hükümdarlarından biridir. II. Göktürk Kağanlığı'nın kurucularından İlteriş Kağan'ın kardeşi ve halefidir. 692-716 yılları arasında hüküm sürmüş, devletin sınırlarını genişletmiş ve askeri-stratejik dehasıyla Türk tarihinde derin izler bırakmıştır. ### *Kapgan Kağan'ın Hayatı ve İktidara Gelişi* - *Doğum ve Aile:* Adı "Kapgan" (bazen "Kapağan" olarak da yazılır), "fetheden, zapteden" anlamına gelir. İlteriş Kağan'ın küçük kardeşidir ve Göktürklerin Aşina (Asena) soyundandır. - *İktidara Geliş:* 692 yılında ağabeyi İlteriş Kağan'ın ölümü üzerine tahta çıkmıştır. İlteriş'in oğulları Bilge ve Kül Tigin henüz küçük olduğu için amcaları Kapgan, kağan olmuştur. ### *Askeri ve Stratejik Dehası* Kapgan Kağan, özellikle *askeri taktikler, psikolojik harp ve istihbarat kullanımı* konusunda ustaydı. Stratejik zekasını şu şekillerde ortaya koymuştur: 1. *Çin'e Karşı Akıllı Savaş Stratejileri:*    - Çin'in Tang Hanedanlığı'na karşı *vur-kaç taktikleri* ve *psikolojik savaş* uygulamıştır.    - Ordusunu hızlı ve ani baskınlarla Çin'in kuzey eyaletlerine saldırtmış, Çin'i ekonomik olarak zayıflatmıştır.    - *İstihbarat Ağları:* Çin içindeki Türk asıllı veya Türk yanlısı unsurlardan bilgi toplamış, Çin'in askeri hareketlerini önceden öğrenmiştir. 2. *Kitan ve Tatabıların Bastırılması:*    - Doğu Moğolistan'daki *Kitan* ve *Tatabı* boylarını itaat altına alarak Göktürk egemenliğini pekiştirmiştir.    - Bu boyların Çin ile ittifak kurmasını engellemek için *önleyici savaş stratejisi* uygulamıştır. 3. *Kırgızları Yenerek Batıya Yayılma:*    - 710 yılında *Yenisey Kırgızlarını* mağlup ederek batıdaki Türk boylarını kontrol altına almıştır.    - Bu zafer, Göktürklerin *Orta Asya'daki gücünü* artırmıştır. 4. *On-Ok (Batı Göktürk) Topraklarını Geri Alma:*    - Batı Göktürklerin kontrolündeki bölgeleri tekrar birleştirmek için seferler düzenlemiştir.    - *Türgişlerle mücadele* etmiş, ancak tam hakimiyet sağlayamamıştır. *Yönetim ve İdari Politikaları* - *Merkezi Otoriteyi Güçlendirme:* Boy beylerinin gücünü kırarak kağanlık otoritesini sağlamlaştırmıştır. - *Ekonomik Stratejiler:* Çin'den aldığı ganimetler ve vergilerle devletin ekonomisini güçlendirmiştir. - *Esir ve Nüfus Politikası:* Ele geçirdiği bölgelerden Türk nüfusunu Orhun vadisine yerleştirerek nüfus gücünü artırmıştır. ### *Ölümü ve Sonrası* - *716'da Bir Boy İsyanında Öldürülmesi:* Başkaldıran *Bayırku* boyu tarafından pusuya düşürülerek öldürülmüştür. - *Yerine Geçenler:* Yerine İlteriş Kağan'ın oğlu *Bilge Kağan* geçmiş, ancak asıl yönetim Bilge'nin kardeşi *Kül Tigin* ve vezir *Tonyukuk* tarafından şekillendirilmiştir. ### *Kapgan Kağan'ın Türk Tarihindeki Önemi* - *Göktürklerin En Geniş Sınırlarına Ulaşması:* Onun döneminde devletin sınırları Çin'den Kırgız bozkırlarına kadar genişlemiştir. - *Stratejik Zekâ Örneği:* Askeri ve siyasi manevralarıyla Türk devlet geleneğinde *"akıllı savaş"* kavramını öne çıkarmıştır. - *Tonyukuk Yazıtları'nda Anılması:* Vezir Tonyukuk, yazıtlarda Kapgan Kağan'ın askeri dehasından övgüyle bahseder. ### *Sonuç* Kapgan Kağan, Türk tarihinin en *saldırgan, stratejik ve istihbarat odaklı* liderlerinden biridir. Onun dönemi, Göktürklerin en güçlü olduğu zamanlardan biri olarak kabul edilir. Ancak aşırı sert politikaları, bazı boyların isyanına yol açmış ve nihayetinde ölümüne sebep olmuştur. Yine de, *Türk askeri doktrinine katkıları* ve *Çin'e karşı verdiği mücadele*, onu efsanevi bir kağan yapmıştır.