“6331 sayılı iş sağlığı ve güvenliği kanunu yeterince biliniyor mu?”

İş Sağlığı ve Güvenliğine ilişkin göstergeler, temel insan hakları, çalışma yaşamı ve ülkelerin gelişmişliklerine ilişkin önemli bir gösterge olarak benimsenmek durumundadır. Ancak SGK ve diğer resmi istatistikler bile göstermektedir ki ülkemizde İş sağlığı ve Güvenliğine ilişkin gereken önem verilmemektedir.

İş Sağlığı ve Güvenliğinde temel amaç; çalışma yaşamında çalışanların sağlığına zarar verebilecek hususların önceden belirlenerek gereken önlemlerin alınması, rahat ve güvenli bir ortamda çalışmalarının sağlanması, iş kazaları ve meslek hastalıklarına karşı çalışanların psikolojik ve bedensel sağlıklarının korunmasıdır. İş kazalarının ve meslek hastalıklarının ortadan kaldırılması, bilimsel ve teknolojik gelişmelerin sağladığı olanakların bu alana yönelik olarak geliştirilmesi, bilimsel araştırmaya dayalı riskin doğru tanımlanması, planlı çalışma ve üretim sürecindeki gelişmelerin bilimsel yöntemlerle incelenmesi ve nihayet güvenlik önlemlerinin arttırılmasıyla sağlanabilmektedir. Gelişmiş ülkeler yasal önlemlerle toplumsal eğitim ve bilinçlendirmeyle sorunun çözümü yönünde oldukça mesafe kat ederken, sanayileşmesini tamamlayamamış, sanayi ve demokrasi kültürü gelişmemiş, öneri ve denetim sistematiğinin gelişmediği ülkelerde yara kanamaya devam etmektedir.

Dünyada olduğu gibi ülkemizde de iş kazaları ve meslek hastalıkları önemli bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Hızlı gelişen bilim, teknoloji, kalkınma ve sanayileşme süreçleri kuşkusuz ülkelerin gelişme süreçlerine birçok faydalar sağlamıştır. Ancak çalışma yaşamı ve güvenliği için aynı başarının sağlandığını söylemek güçtür. Uluslararası Çalışma Örgütü ’nün açıklamalarına göre Dünya da her yıl yaklaşık 2 milyon 300 bin insan iş kazaları ve meslek hastalıkları nedeniyle yaşamını yitirmekte, günde yaklaşık 5 bin kişi ölmektedir. Dünyada her yıl 270 milyon iş kazası gerçekleşmekte ve 160 milyon insanda çalışmadan kaynaklı hastalık meydana gelmektedir. Ülkemizde ise her yıl 60 bin civarında iş kazası olmaktadır. Bu iş kaza ve meslek hastalıkları sonucunda her yıl yaklaşık 1400 kişi hayatını kaybetmektedir. Türkiye bu rakamlarla, Dünya sıralamasında en fazla işçi ölümlerinin yaşandığı ilk üç ülke içerisinde, Avrupa‘da ise birinci sırada yer almaktadır.

Ülkemizde önemli bir sorun olarak karşımıza çıkan iş kazaları ve meslek hastalıkları sebebiyle 30.06.2012 tarihinde 28339 sayılı Resmi Gazeteyle “6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu” yayınlanmış, mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için işveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülükleri yasal çerçevede yeniden düzenlenmiştir. Düzenlenen bu kanun, kamu ve özel sektöre ait bütün işler ve



işyerlerinde, bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine, çırak ve stajyerler de dâhil olmak üzere tüm çalışanlarına faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanmaktadır. Bu uygulamadan sadece, fabrika, bakım merkezi, dikimevi ve benzeri işyerlerindekiler hariç Türk Silahlı Kuvvetleri, genel kolluk kuvvetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığının faaliyetleri, afet ve acil durum birimlerinin müdahale faaliyetleri, ev hizmetleri, çalışan istihdam etmeksizin kendi nam ve hesabına mal ve hizmet üretimi yapanlar, hükümlü ve tutuklulara yönelik infaz hizmetleri sırasında, iyileştirme kapsamında yapılan iş yurdu, eğitim, güvenlik ve meslek edindirme faaliyetleri muaf tutulmuştur.

2012 yılında yayınlanan İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Kanun ’unda bilinmesi gereken en önemli husus belki de; 1 adet bile çalışanı olan tüm işyerlerinin (kamu kuruluşlarından istisna maddesinin dışında kalanların tümü, odalar, borsalar, dernekler, vakıflar, futbol kulüpleri, belediyeler, valilikler, kaymakamlıklar, bankalar, lokanta, berber, kasap, muhasebeci, avukatlık bürosu, site yönetimleri, kargo hizmetleri, okullar, dershaneler, öğrenci yurtları, nakliyeciler, oteller vb.) 01.01.2013 tarihinden itibaren risk değerlendirmesi yaptırma, acil durum planı hazırlama, yangın ve ilkyardım ekipleri kurma ve bunları eğitme, tahliye ekibi kurma ve tahliye tatbikatları yapma, iş kazası ve meslek hastalıklarını kayıt altına alma ve resmi mercilere bildirimde bulunma, çalışanların sağlık gözetimi yaptırma, çalışanları işyerindeki riskler hakkında bilgilendirme, çalışanlara yapacağı işle ilgili mesleki eğitimleri ve iş başı eğitimlerini verme ve çalışanlar arasından çalışan temsilcileri görevlendirme ve çalışan temsilcilerini özel olarak eğitme gibi zorunlulukları bulundurmasıdır.

Peki, yukarda belirtilen bu işlerin yapılmaması halinde ne olacak? 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununa göre mevzuata aykırı hareket edenler hakkında maalesef ağır idari para cezaları uygulanacaktır. Örneğin bir site yöneticisi, sitede kapıcılık görevinde çalışan işçiyle ilgili risk analiz raporunu hazırlatmazsa işverene ilk ay 3.234 TL. zorunluluğun yerine getirilmemesinde ısrar edilmesi üzerine devam eden her ay için 4.851 TL. para cezasıyla karşılaşacaktır. Bunun yanında acil durum planının yaptırılmaması halinde her ay için 1.078 TL, çalışanlara mesleki eğitim verilmemesi halinde ise yine 1.078 TL. idari para cezası uygulanacaktır. Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğünce gerekçesi belirtilmek suretiyle verilecek idari para cezalarının tebliğinden itibaren otuz gün içerisinde ödenmesi zaruridir. Kanunda belirtilen yükümlülüklerin yerine getirilmemesiyle ilgili 70 adet farklı ceza meblağı belirlenmiş olup, bu meblağlar 1.000 TL. ilâ 86.240 TL arasında değişmektedir. Bu rakamlar bize bu kanuna işverenlerin mutlaka uyması gerektiğini aksi takdirde ağır yaptırımlarla karşılaşılabileceğini göstermektedir.

Yukarıda belirtilen hususlarla söz konusu kanunda yapılması zaruri olan diğer işlerin yürütülmesi, sorunlarının çözüme kavuşturulmasına yönelik sağlık ve güvenlik önlemlerinin geliştirilmesi çalışmaları mühendislerin temel çalışma alanları arasındadır. İş yerindeki sağlık ve güvenlik sorunlarının saptanmasına yönelik risk analizi yapılması, tehlikeli durum ve davranışların giderilmesine yönelik önlemlerin geliştirilmesi, işçi sağlığı ve iş güvenliği yönetim sistemi unsurlarının yaşama geçirilmesi, düzenli ve periyodik denetimlerin sürdürülmesi, etkili ve amaca uygun eğitim programlarının uygulanması çalışmaları iş güvenliği mühendisleri tarafından yürütülmelidir. Günümüzün gerektirdiği sağlıklı ve güvenli işyerlerinde verimli ve



kaliteli üretimin gerçekleştirilebilmesi iş güvenliği mühendislerin bu konuda yapacağı olumlu katkılarla sağlanacaktır.

İş kazaları ve meslek hastalıklarının önüne geçilebilmesi için işyerlerinde "önce insan, önce sağlık, önce iş güvenliği" anlayışının ülke genelinde yerleştirilmesi, halkımızın ve firma sahiplerinin konunun önemiyle ilgili bilgilendirilmeleri gerekmektedir. İş kazalarının önlenmesi ve temiz bir çevrenin mevcudiyeti için insan sağlığının ön planda tutulması dileğiyle.